Waarom dit onderwerp zorgvuldigheid vraagt

Steeds meer basisscholen besteden aandacht aan het koloniaal- en slavernijverleden van Nederland. Een belangrijke ontwikkeling, want deze geschiedenis helpt kinderen begrijpen waar veel hedendaagse ongelijkheid vandaan komt. Tegelijk kan het gesprek over dit verleden emoties oproepen zoals verdriet, boosheid en schaamte. Hoe bespreek je dat op een manier die veiligheid biedt èn het gesprek openhoudt?

Wat het nieuwkomersonderwijs ons leert

In het nieuwkomersonderwijs werk je vaak met leerlingen die te maken hebben gehad met verlies, ontheemding of onrecht. Je leert al snel dat leren pas echt kan als er ruimte is voor rust en vertrouwen. Hoe kan dat eruit zien in de klas?

• Een voorspelbare opbouw en herkenbare structuur van elke les
• Duidelijke beginsignalen en overgangsmomenten, bijvoorbeeld: we starten altijd in de kring
• Een plek in de klas waar een leerling zich eventjes kan terugtrekken, bijvoorbeeld een zitzak of een veilig hoekje

Een traumasensitieve aanpak is ook in het reguliere onderwijs waardevol, zeker bij thema’s als kolonialisme en slavernij. Niet alle kinderen kennen het Nederlandse verleden op dit gebied - terwijl het de geschiedenis is van ons allemaal. Erkennen dat deze geschiedenis doorwerkt, is de eerste stap naar een gesprek dat ertoe doet.

Historisch en hedendaags onrecht bespreekbaar maken

Het slavernijverleden gaat niet alleen over vroeger. Door ook hedendaagse ongelijkheid te benoemen, help je kinderen verbanden te leggen. Wie komt er voor in schoolboeken? Wie krijgt er gemakkelijker kansen in de maatschappij? Zulke vragen maken de doorwerking van het verleden tastbaar. Leerlingen herkennen deze patronen vaak intuïtief, maar missen soms de taal om het te benoemen. Het is oké om constructief te bespreken wat het begrip racisme inhoudt, waarom dit oneerlijk is, en wat we ertegen kunnen doen. Zo koppel je historische voorbeelden aan de leefwereld van de kinderen en laat je zien dat de geschiedenis niet alleen iets is wat achter ons ligt, maar ook iets waar we nu nog invloed op hebben.

Ondersteun emotionele veiligheid

De window of tolerance is een helpend concept bij het bespreken van deze thematiek. Dat is de mentale en emotionele ‘comfortzone’ waarin kinderen kunnen voelen, leren en meedoen. Zijn ze te gespannen of juist afgesloten, dan bevinden ze zich buiten die zone. Jouw rol is om te zorgen dat leerlingen zo veel mogelijk binnen deze zone kunnen blijven tijdens de les. Dit kan door voldoende rustmomenten te nemen, mindfulnessoefeningen toe te passen en voorspelbaar en zo gereguleerd mogelijk te reageren. Je kunt via deze link ook een aantal oefeningen vinden van de methodiek TeamUp. Deze oefeningen zijn ontwikkeld door War Child en Save the Children en helpen kinderen rond de wereld met sociaal emotioneel welzijn via sport- en spelactiviteiten. Misschien kun je hier iets uit halen als start- of afsluit oefening.

Tot slot

Stel jezelf kwetsbaar op en wees de bewaker van de veiligheid in de groep. Maak samen afspraken over hoe je met elkaar praat over deze gevoelige onderwerpen. Bij welke woorden voelt de groep zich veilig? Laat leerlingen weten dat stiltes, emoties, twijfel en verschil er mogen zijn. Trauma-sensitief werken is geen ontwijken, maar durven vertragen, begrenzen en vertrouwen op de veerkracht van kinderen.

Kinderen zijn veerkrachtiger dan we denken, en geven vaak het goede voorbeeld wanneer het over onrecht gaat. Laten we leren van hun idealisme in plaats van het in de kiem te smoren.